Тарих

Совет Россияси ҳарбий кучлари томонидан 1920 йил 2 сентябрда Бухорода амирлик ағдариб ташланиб, халқ республикаси тузилгани эълон қилинди. Ҳокимиятга расман “Ёш бухороликлар” етакчилари келган бўлса-да, мамлакат амалда болшевиклар қўлига ўтди. Бухорони босиб олиш режаси йил бошидаёқ пишиб етилган эди. Май ойи аввалида Москвага келган Турккомиссия аъзолари Ш. Элиава ва Я. Рудзутак РСФСР ташқи ишлар вазири Г.В. Чичеринга “Турккомиссия эртагаёқ Бухоро …

Қадимдан Ислом динининг таянчи дея эътироф этилган Бухоронинг сўнгги, ўнинчи ҳукмдори бўлмиш Амир Олимхоннинг ҳукмронлик йиллари ўта зиддиятли кечди. Бир томондан қизил армия ҳужуми, иккинчи томондан эса, ички мухолифат – «Ёш бухороликлар» партияси амирликнинг барҳам топишини тезлаштирди. Амир 1881 йилда Карманада дунёга келган, ўн икки ёшида отасининг истаги билан Петербургдаги Николаев коммунасида уч йил давомида, махсус тезлаштирилган тартибда харбий муҳандислик …

Туркистонда Россия империяси томонидан ер эгалигининг мусулмон, яъни шариат тизимини ислоҳ қилиш (биз бу ишни «ўзгартириш» деб атаган бўлардик – таҳририят) йўлида олиб борган ислоҳотлар ичида, биринчи навбатда, янги тизимнинг асосий мухолифлари — йирик ер эгалари ва мусулмон руҳонийлари бошқарувининг заифлашувига олиб келган фон Кауфман томонидан амалга оширилган ер ислоҳотини ҳисоблаш мумкин. 1869 йил октябр ойида фон Кауфман томонидан тузилган, …

Ёқуббек ботирнинг қабрда кесилган боши Қўқон хонлиги тарихида Муҳаммад Ёқуббек (халқ орасидаги лақаби – Бодавлат, Оталиқ ғозий)нинг номи тез-тез учраб туради. Асли Тошкент яқинидаги Пскентда Қурама қозиси Пирмуҳаммадбек оиласида дунёга келган Муҳаммад Ёқуббек йигитлик даврида Қўқон хонлиги аскари хизматига олинади. Ҳарбий истеъдоди ва хизматлари учун у олдин Хон ўрдаси ботирбошиси, элликбоши, юзбоши ва понсод (беш юз сонли қўшин бошлиғи) даражасига …

Бу муҳим тарихий воқеанинг рўй берганига шу йилнинг июнь ойида роппа-роса 80 йил тўлди. 1941 йилнинг 12 мартида СССР Халқ Комиссарлари Совети ва ВКП(б) Марказий Комитети “Алишер Навоийнинг 500 йиллик юбилейини ўтказиш тўғрисида” қарор қабул қилган. Орадан икки ой ўтгач, 1941 йил 15 июнда гўё шу қарорга биноан, буюк ўзбек шоири яшаган тарихий даврни ўрганиш мақсадида Москвадан бир гуруҳ олимлар …

Александр Бёрнснинг 1838 йил 01 февралдаги ҳисоботида Қўқон хонлигидаги айрим жараёнлар Александр Бёрнснинг шахси кўпчиликка маълум. Унинг биргина “Бухоро саёҳатномаси” асари муаллиф тириклигидаёқ катта шуҳрат қозонган. Александр Бёрнс 1835-1838 йиллари Афғонистон ҳукмдори Дўст Муҳаммадхон ҳузурида элчи вазифасида фаолият кўрсатади. Элчилик давомида нафақат Афғонистон, балки Ўрта Осиё, Эрон ва Хитой Туркистонидаги жараёнларга катта қизиқиш билдириб, бу ҳақда Ҳиндистон генерал-губернатори идорасига ёзган …

Фарғона водийсидаги қадимий шаҳарлардан бўлган Қўқонда водийдаги бошқа шаҳарларга нисбатан меъморий ёдгорликлар кўп сақланиб қолган. Даҳмаи шоҳон, Жоме масжиди, Комолқози (Хўжа додхоҳ), Норбўтабий, Миён ҳазрат, Дастурхончи мадрасалари, Мадарихон даҳмаси, Худоёрхон саройи ва бошқа кўплаб ёдгорликлар шаҳарнинг тарихий қиёфасини белгилаб, унинг ҳуснига ҳусн бағишлаб турибди. Кўҳна шаҳар марказидаги тепаликда ўрнашган улкан сарой, Қўқон ўрдаси XIX аср меъморчилик ёдгорликлари ичида ташқи кўриниши …

Фарғона ўбластида қадимги замонларда пойтахт бўлиб турган Ахси ёки Ахсикат деган катта шаҳар бўлган экан. Бул кунларда мазкур шаҳарнинг ўрни ва атрофи яхши маълумдир. Чунончи, Намангон уездига тобъе худ Намангон шаҳридин ўн беш чақирим масофада Ахси бўлостида дарё лабида бир неча қишлоқдин иборатдур. Бул хусусда таворих китоблардин мазкур Ахсикат хусусида хабар олиб, таворих учун бирор рисола тасниф қилмоқ лозимдур. Яъни, …

Судьба Туркистанской Автономии и Туркестанское национальное движение В условиях резкого падения авторитета временного правительства и фактического безвластия 25 октября (7 ноября) 1917 г. в Петрограде был совершен вооруженный переворот, приведший к власти коалицию наиболее радикальных частей социал-демократической и социал-революционной партии, большевиков и левых эсеров. Функции правительства передавались Совету Народных Комиссаров во главе с В.И. Ульяновым (Лениным). Декреты, принятые на II …

Одним из обьектов узловых исследований, с пересмотром устоявщих по сей день выводов содержания истории, является – история Туркестана. Родственные народы, издревле живущие в тесной социально – экономической взаимосвязи более полувека находясь в составе политико— административной системы Российской колониальной власти под названием Туркестанское генерал—губернаторство, приобрели сложнейший характер с антагоническим содержанием. Цели и задачи современных научно—исследовательских направлений требуют выявления связи причин и …

Ўзбек давлатчилиги тарихида кўплаб давлатлар ва сулолалар ўтган. Тарихан қисқа муддат мавжуд бўлган Туркистон Мухторияти ҳам ўзбек давлатчилиги тарихида ўз ўрнига эга. Мухторият қисқа муддат мавжуд бўлган бўлса-да бугунги кунда ўз тадқиқотчиларига, изланувчиларига эга. 1917 йил 26-28 ноябрь кунлари Қўқон шаҳрида бутун Туркистон ўлка мусулмонларининг фавқулодда IV қурултойи бўлиб, унда Туркистон Мухторияти ҳукумати тузилди. Мазкур қурултойда кўрилган бир қатор муҳим …

Ўтган аср бошларида ижод қилган Туркистон тараққийпарварларининг йирик вакили Ғулом Музаффар ўғли Зафарий (1889-1937) нафақат ўзбек мусиқаси билимдони, миллий театр санъати дарғаларидан, балки, етук драматург, шоир ва журналист ҳам бўлган. Унинг болалиги кўҳна Тошкентнинг Эски шаҳар қисмида, Катта боғ маҳаллада ўтди. Оддий мисгар оиласида дунёга келган Ғулом Зафарий ўз иқтидори ва ўткир салоҳияти билан жуда ёшлик онларидан Тошкент зиёлилари орасида …

Миллий давлатчилик қурилиши масаласига ёндошиш, Туркистоннинг тўла мухторият олиш ғоясини илгари суриш миллий газета саҳифаларида 1917 йил апрель ойидан бошлаб кўзга ташланади1. 1917 йил апрелида бўлиб ўтган Туркистон мусулмонлари I қурултойининг туб мақсади ҳам мамлакатни қандай идора қилиш ҳамда миллий ҳукумат тузишга ҳозирлик кўриш эди. Газеталарнинг апрел, май ойи сонларида берилган мақолаларда 1917 йилнинг 1 май куни Москвада чақирилган I …

Вақф хайриялари мусулмон жамиятининг ҳам маданий-маънавий ҳам иқтисодий тарақққиётининг муҳим омилларидан бири бўлгани маълум. Дарҳақиқат ўрта асрлардаги бунёдкорлик, савдо ва ҳунармандчилик, таълим, ижтимоий ҳимоя соҳалари бевосита умумхалқ фойдасига берилган вақф хайрияларининг (хайрий вақфлар) мавжудлиги боғлиқ бўлган. Вақф таъсисчиларининг кўпчилигини эркаклар ташкил қилган. Бироқ, бу ишда аёллар ҳам фаол иштирок этган. Айниқса, зодагон аёллар ўзлари таъсис қилган йирик вақф хайриялари билан …

1917 йил февраль ойидан бошлаб Россиянинг миллий ўлкалари, шу жумладан Туркистонда ҳам “мухторият” ғояси илгари сурила бошлади. Ўша давр миллий матбуотида Туркистон мухториятининг фаолияти ва унинг қисматига доир жуда кўп маълумотларни учратиш мумкин. Ушбу мақолада мухторият хукуматининг фаолияти ва унинг қисматига оид баъзи бир манбаларга тўхталиб, уларни таҳлил этиб ўтамиз. Татар зиёлиларидан Нуширвон Ёвушев: “Мухториятни қўлга киритгандан кейин уни бошқариш …