Унгурликон (феруза кони)

УНГУРЛИКОН – Чоч давлатининг энг йирик феруза кони. Қурама тоғлари шимолий ёнбағрида, Абжоз қишлоғидан 3 км ғарб­да, Унгурлисой ва Писталисой сувайирғичи ва Оҳангарон дарёсининг сўл ирмоғи бўйида, денгиз сатҳидан 1000 м баланд­ликда жойлашган. Қадимий кон таркибида феруза бўлган кварц порфиритлардан ташкил топган. Икки йирик зонадан (шарқий ва ғарбий) иборат бўлиб, улар бир неча йирик ва майда конларни ўз ичига олган.

Археологик тадқиқотлар феруза қазиб олиш милоднинг дастлабки асрларидан ўрта аср­ларгача давом этганлигини кўрсатди. Қадимда кондаги қазиш ишлари 300 минг м3 дан ортиқ ҳажмда олиб борилган, бу эса Унгурликонни Илоқдаги энг йирик конлар қаторига киритиш имконини беради. Хитой манбаларида Чоч пойтахтининг шарқий тарафидаги баланд тоғда машҳур мовий тош-сэ-сэ қазиб олиш иши ҳақидаги маълумот Унгурликон билан боғлиқ. Феруза – «зафар тоши» қадимда энг ноёб товарлардан бўлган. Чоч эса Буюк ипак йўлида ушбу маҳсулотни етказиб берувчи энг йирик вилоят саналган. Ферузанинг қадимий туркийча аталиши – чач (сес) милодий 1-минг йилликнинг биринчи ярмидан аввал мулкка, сўнгра унинг пойтахтига ўз номини берганлиги тахмин қилинади (Ю.Ф.Буряков). Беруний уни Илоқ ферузаси деб атаб, унинг юқори сифатга эгалиги ва баланд нархдалигини қайд этган. Бу даврга келиб кон ўз фаолиятини тугатган.

«Тошкент» энциклопедияси. 2009 йил