Teg arxivlari: ensiklopediya

MUNAVVARQORI, Abdurashidxonov Munavvarqori (1878–1931.23.4) – siyosat va ma’rifat arbobi, Toshkentda jadidchilik harakatining yirik rahbari. 20-asr o‘zbek milliy matbuoti va yangi usuldagi milliy maktab asoschisi, yangi milliy teatr tashkilotchilaridan biri, adib va shoir. Toshkentning Shayxontohur dahasidagi «Darxon» mahallasida ziyoli oilasida tug‘ilgan. Dastlabki ta’lim-tarbiyani onasidan olgan. So‘ng o‘z davrining mashhur o‘qituvchisi Usmon domladan ilmi qiroat va tajvidni o‘rganib, hofizi Qur’on bo‘lgan. 1885–90 …

GOVKUSH – Shayxontohur dahasidagi qadimgi mahalla. Xo‘ja Ro‘shnoyi, Balandmasjid, Degrez mahallalari bilan chegaradosh bo‘lgan va Shayxontohur ko‘chasi (Toshko‘cha; hozirgi Navoiy ko‘chasi)ga tutashgan. Aholisi 600 ga yaqin kishi; asosan, o‘zbeklar. Shayxontohur arig‘idan suv ichgan. Aksariyat aholisi to‘qimachilik, kosibchilik va boshqa hunarlar bilan shug‘ullangan. Do‘kon, masjid bo‘lgan (20-asr boshlari). Mahalla aholisining dehqonchilik yerlari va bog‘lari Otchoparda va Tovkattepada bo‘lgan. Govkushning hozirgi hududida …

RASHIDOV Sharof Rashidovich (1917.6.11–1983.31.10) – davlat va jamoat arbobi, yozuvchi. Jizzax pedagogika texnikumini (1935), SamDUning filologiya fakultetini tugatgan (1941). Samarqand viloyati gazetasida mas’ul kotib, muharrir o‘rinbosari va muharrir (1937–41, 1943). 2-jahon urushi qatnashchisi (1941 yil noyab. – 1942). O‘zbekiston KP Samarqand viloyati komiteti kotibi (1944–47). 1947 yildan Toshkentda. «Qizil O‘zbekiston» gazetasi muharriri (1947–49), O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi boshqaruvi raisi (1949–50). O‘zbekiston …

SERGELI, sergili – o‘zbek va qozoq xalqi (Katta juz) tarkibiga kirgan qabila. Sergelilarning bir qismi Zarafshon vohasi qipchoqlari va Jizzax viloyatlari yuzlarining tarkibiga mayda urug‘ sifatida qo‘shilgan. Toshkent uyezdining Yettikent, Oqjar, Zangiota, Qo‘shqo‘rg‘on, Niyozbek volostlari va Toshkent vohasida Sergelilar 1074 xonadon (8125 kishi)ni tashkil etgan (1920 yilgi aholi ro‘yxati). 19–20-asr boshlarida Qoziqurt, Karjon, Chimyon tog‘lari etaklarida, Bodom, Keles, Chirchiq, Oqsoqota …

TURKISTON SHARQ INSTITUTI – Toshkentdagi ilk oliy o‘quv yurtlaridan biri. Institutda sharq­shunoslar tayyorlangan. 1918 yil tashkil qilingan. O‘qish muddati talaba va erkin tinglovchilar uchun 4 yil bo‘lgan. Institut­da 3 bo‘lim (ilmiy-nazariy, amaliy, 1922 yildan mahalliy millat vakillari uchun tayyorlov), 12 kafedra (eronshunoslik, turkshunoslik, arabshunoslik, tilshunoslik, falsafa, siyosiy iqtisod, islomshunoslik, davlat huquqi, musulmon Sharqi tarixi, etnografiya, musulmon san’ati, xalqaro huquq) bo‘lgan. …

DARVESHXON, Darvesh sulton (?–1578) – Toshkent va Turkiston hokimi (1556–78). Shayboniylar sulolasidan. Baroqxonning to‘ng‘ich o‘g‘li. Suyunchxo‘jaxonning nabirasi. Ukasi Bobo sulton bilan birgalikda Movarounnahrda hukmron bo‘­lish uchun Buxoro xoni Iskandarxon va Abdullaxon II ga qarshi urushlar olib borgan. Xususan, 1557 yil Ilono‘tti mavzeida Abdullaxon bilan jang qilgan, jangda yengilgach, birmuncha vaqt Abdullaxon bilan ittifoqda bo‘lgan. Biroq ukasi Bobo sulton Abdullaxonga bo‘yin …

BURGANLI MADANIYATI – so‘nggi jez va ilk temir davriga mansub arxeologik madaniyat (miloddan avvalgi birinchi ming yillik boshi – 6–4-asrlar). Toshkent yaqinidagi Burganlisoy sohilida (Chirchiq vodiysida) ochilgan manzilgoh nomi bilan atalgan. Toshkent viloyatidagi Ohangaron daryosi, Jo‘nariq va Salor kanali tarmoqlari havzalarida tarqalgan. Burganli madaniyatiga oid dastlabki yodgorliklar 1934 yil arxeolog G.V.Gri­gor­yev tomonidan Qovunchitepaning ostki qatlamlaridan topilgan. A.I.Terenojkin tomonidan (1940) Burganli …

KO‘KTO‘NLIKOTA – qabri Shayx Xovandi Tohur qabri orqasidagi chinor ostida, ariq bo‘yida joylashgan. Rivoyatlarga qaraganda, Ko‘kto‘nlikota Shayx Xovandi Tohurning jorubkashi bo‘lgan. Ko‘kyo‘tal kasaliga uchragan bemorlar Ko‘kto‘nliotani ziyorat qilib, kasallikdan forig‘ bo‘lgan. Arxiv hujjatlariga ko‘ra, Toshkentda Ko‘kto‘nliota qadamjo mozori bundan tash­qari bir necha joyda (Sebzordagi Xo‘jako‘cha, Taxtapul va Chuvalachi, Ko‘kcha dahasining Kallaxona mahallasida) uchraydi. «Toshkent» ensiklopediyasi. 2009 yil

SHO‘RTEPA – Shayxontohur dahasidagi qadimiy mahalla. Degrez, Tikanlimozor, Hadra, Balandmasjid mahallalari bilan chegaradosh bo‘lgan. 200 dan oshiq xonadon yashagan. Aholisi, asosan, o‘zbeklar bo‘lib, pilla chuvish, bog‘dorchilik, savdo-sotiq bilan shug‘ullangan. Sho‘rtepada 2 masjid, hovuz, 2 tegirmon, 2 objuvoz, 10 savdo do‘koni, 2 qabriston bo‘lgan (20-asr boshi). Hozirgi Sho‘rtepa hududida savdo shoxobchalari joylashgan. «Toshkent» ensiklopediyasi. 2009 yil

19-asr o‘rtalarida Rossiya chor hukumati o‘zbek xonliklarini bosib olish maqsadida Turkiston o‘lkasi tomon harbiy yurish boshladi. Bu vaqt­da Toshkent hokimligi Qo‘qon xonligi tarkibida edi. Rus qo‘shinlari Toshkent hokimligiga qarashli Oqmasjid (1853), Pishpak, To‘qmoq, Yangiqo‘rg‘on (1860–61), Avliyoota, Turkiston va Chimkent (1864) shaharlarini qattiq janglardan keyin bosib oldi. Shundan keyin dushman qo‘shinlari uchun Toshkent tomon yurishga yo‘l ochildi. Bu davrda Toshkent yirik …

O‘ZBEKISTON MUSULMONLARI IDORASI – O‘zbekiston musulmonlariga rahbarlik qiluvchi diniy tashkilot. 1943 yil 20 oktyabrda Toshkentda bo‘lib o‘tgan O‘rta Osiyo va Qozog‘iston musulmonlari qurultoyida ta’sis etilgan. Hazrati Imom majmuasi tarkibiga kiradi. Dastlab Shayx Eshon Boboxon ibn Abdulmajidxon hovlisida ish boshlagan. 1956 yildan Baroqxon madrasasida faoliyat yuritgan. 1992 yildan Movarounnahr musulmonlari idorasi, deb yuritilgan. 1996 yildan hozirgi nomi bilan ataladi. U davlatdan …

IBROHIM SHOSHIY, to‘liq ismi Abu Ishoq Ibrohim ibn Xuzayl ibn Qumayr ibn Xoqon Shoshiy (952 yilda vafot etgan) – muhaddis. Shoshning Xarashkat shahrida tug‘ilgan. A’bd ibn Muhammad Hamidning tafsiri va musnadini o‘rganib, undan hadis ilmidan ta’lim olgan. Ibrohim Shoshiydan 930 yilda Shoshda Abu Hotam ibn Xibbon, Abdulloh ibn Ahmad ibn Hamavayhi as-Saraxsiy va boshqa muhaddislar hadisdan ta’lim olishgan. Saraxs shahri …

KITOB PALATASI, O‘zbekis­ton Respublikasi Milliy kitob palatasi (Navoiy ko‘chasi, 30) – bibliografik markaz, O‘zbekistonda chop etilgan bosma materiallar statistikasini yuritish va ularni asrash bo‘yicha yetakchi muassasa. 1926 yil 3 yanvarda O‘zbekiston davlat kitob palatasi nomi bilan Samar­qandda tashkil etilgan. 1934 yildan Toshkent­da. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994 yil 7 yanvardagi 3-sonli qaroriga ko‘ra, unga Milliy Kitob palatasi maqomi berildi. Kitob …

TO‘YTEPA – shahar (1973 yildan), Toshkent viloyati O‘rta Chirchiq tumani markazi (yaqin kunlarda Toshkent viloyatining ma’muriy markazi sifatida e’lon qilinishi kutilmoqda). Toshkent aglomeratsiyasida, undan 37 km. YAqin temir yo‘l stansiyasi – Chig‘iriq (5 km). Aholisi 36,7 ming kishi (2008). Qadimda Mingtepa, Nukat nomlari bilan ma’lum bo‘lgan. Shahar to‘g‘risidagi ilk ma’lumotlar uning rivojlangan davri (10–12-asrlar)ga to‘g‘ri keladi. To‘ytepa avtomobil yo‘llari orqali …

«BADRBOY» – Beshyog‘och dahasidagi qadimgi mahalla. «Sorchabon», «Mirzag‘ozi», «Temirchi», «Chuqurko‘prik» mahallalari bilan chegaradosh bo‘lgan. Qariyb 100 xonadon yashagan. Aholisi, asosan, o‘zbeklar bo‘lib, shahar tashqarisidagi yerlarida dehqonchilik qilishgan, hunarmandchilik, savdo-sotiq bilan shug‘ullangan. Masjid, temirchilik ustaxonasi, baqqollik do‘konlari, juvozxona, 3 tegirmon, choyxona bo‘lgan (20-asr boshi). Hozirgi hududida turar joy massivi qurilgan. «Toshkent» ensiklopediyasi. 2009 yil