Toshkent tarixi

QANQA, Qanqatepa – miloddan avval 3-asr – milodiy 12-asr boshiga oid qadimiy shahar xarobasi. Toshkent viloyatining Oqqo‘rg‘on tumani hududida, Ohangaron daryosining qadimiy o‘zani chap sohilida. Shohruxiya arxeologik yodgorligidan taxminan 8 km shimoli-sharqda qadimgi karvon yo‘li ustida joylashgan. Qadimgi Xitoy yozma manbalarida – Bitan (Bityan)

PARGUSH, Barkush – o‘rta asrlarda Choch shaharlaridan biri (1–12-asrlar). Arab geograflari asarlarida poytaxtdan sharqda, tog‘li tumanlarga boruvchi yo‘lda joylashgan shaharlar ro‘yxatida qayd etilgan. Xarobalari (Pargostepa) Toshkent viloyati YUqori Chirchiq tumanidagi Pargos qishlog‘i chekkasida joylashgan. Dastlab (1935) V.D.Jukov tadqiq etgan, so‘ngra D.D.Bukinich (1937), M.Ye.Masson (1961), Yu.F.Buryakov va F.Dadaboyev (1964–66) o‘rganishgan

Qadimgi Toshkent taraqqiyotining dastlabki bosqichlaridagi tuzilishi va planlashtirilishi ko‘p jihatdan bizga no­aniq. Ehtimol, shahar aholisi o‘troq yerlarda, sharqdan g‘arb va janubga qarab ketgan katta karvon yo‘li bo‘yida joylashganligi uchun ham siyosiy vaziyat va harbiy to‘qnashuvlar tufayli o‘z o‘rnini o‘zgartirib turgandir. U davrlarda bir joyda gurkirab turgan shahar xarobaga aylanishi va biroz narida qayta bun­yod bo‘lishi tabiiy edi

UKKOSHA BULOG‘I – Toshkent buloqlaridan eng mashhuri. Badalmat hammomining o‘rniga qurilgan «Chorsu» mehmonxonasi yonidagi Chorsu jari yonbag‘rida joylashgan edi. Suvi shifobaxsh hisoblangan. Tepasida shiypon bo‘lgan. Meshkobchilar Ukkosha bulog‘idan suv olib bozorda sotishgan. Mehmonxona qurilishi munosabati bilan buloq berkitib tashlangan

NAMUDLIF – Iloqdagi shahar xarobasi (3-11-asrlar). Angren shahri yaqinida, Ohangaron daryosining o‘ng sohilida joylashgan. 1966-67 yillarda o‘rganilgan (Yu.F.Buryakov). Maydoni – 70 gektar, beshburchakli qal’a va keng shahristondan iborat bo‘lib, daryo va uning irmoqlari bilan mudofaalangan. Namudlig‘ o‘rnida 3-4-asrlarda istehkomsiz turar joylar paydo bo‘lgan

KATTAHOVUZ – Ko‘kcha dahasidagi qadimiy mahalla. «Obinazir», «Darvoza», «Ayrilish», «Sarxumdon» mahallalari bilan chegaradosh bo‘lgan. Mahallada katta hovuz bo‘lgan (nomi shundan). Qariyb 350 xonadon yashagan. Aholisi, asosan, o‘zbeklar bo‘lib, ko‘nchilik, shahar tashqarisidagi yerlarida (Qo‘riqrabod, Cho‘ponota, Oqtepa, Damachi mavzelarida) dehqonchilik bilan shug‘ullangan

«MILLIY ITTIHOD», «Ittihodi taraqqiy» – Turkiston jadidlari tashkiloti (1920-25). Munavvarqori va Sadriddinxon Sharifxo‘jayev tashabbusi bilan Toshkentda tuzilgan. «Milliy ittihod» bolsheviklar rejimiga qarshi kurashda sovet muassasalarida xizmat qilayotgan milliy rahbar xodimlarga tayangan va o‘z oldiga Turkistonda milliy mustaqil davlat barpo etishni bosh maqsad qilib qo‘ygan

KANPIRDEVOR, Kandiparak, Devori kan(m)pirak – O‘rta Osiyoda dehqonchilik vohalarini ko‘chmanchilar hujumidan himoya qilish maqsadida barpo qilingan mudofaa inshootlari tizimining xarobalari. Ma’nosi «qazilgan» (choh) demakdir. Talaffuzda «n» bilan «m» almashuvi kuzatiladi. «Pir» so‘zi esa qadimda payrya – aylana, o‘rov ma’nosida. Demak «kan(m)pir» so‘zining o‘zi «xandaqli devor» degani

NUJAKAT, Nujkat, Unjakat – o‘rta asrlarga oid Choch shahri (9-17-asrlar). Arab geograflari (10-asr) asarlarida Sirdaryo va Chirchiq daryolari kechuvida, shuningdek, So‘g‘ddan va Banokatdan keluvchi savdo yo‘lida joylashgan shaharlar ro‘yxatida qayd etilgan. Uning xarobalari hozirda Chirchiq daryosining quyilish yerida, daryoning chap sohilida, Gul qishlog‘ida joylashgan O‘jakent shahar xarobasi nomi bilan mashhur

NOSHIRLIK – Toshkent hududida bosmaxona paydo bo‘lgunga qadar kitob tayyorlashda kotib, xattotlar mehnati muhim o‘rin tutgan. Bu borada Toshkentda Abdulvadud kotib (15-16-asr), Abdulhaq kotib (1808-1886), Muhammad Yunus kotib (19-asr), Abdulmannop kotib (1880-1945), Muhammad Shohmurod kotib (1850-1922), Sidqiy Xondayliqiy (1884-1934) va boshqalarning faoliyatlari diqqatga sazovor

SOLIHBEK OXUND (to‘liq ismi Mulla Solih oxund) (1813- 1868) – davlat arbobi, ulamo, mudarris, chor Rossiyasi qo‘shinlariga qarshi Toshkent mudofaasining rahbari. Otasi – Qo‘qon xonligining eng nufuzli kishilaridan biri bo‘lgan, unga dodxoh unvoni berilgan; Toshkent shahrida amalga oshiriladigan ishlarda uning maslahati muhim ahamiyat kasb etgan

NIYOZBEK YO‘LI KO‘CHASI – Yunusobod tumanining «Turon» mahallasi, Mirzo Ulug‘bek tumanining «Amir Temur» mahallasi hududida joylashgan. Toshkentning qadimgi ko‘chalaridan biri. Amir Temur shohko‘chasi va Qori-Niyoziy ko‘chasi oralig‘ida. Uzunligi 1,5 km atrofida. 19-asrning 2-yarmida tashkil topgan

MUIN XALFA BOBO MAQBARASI (Qorasaroy ko‘chasi, 89) – me’moriy yodgorlik (19-asr). Toshkentlik eshon Muin xalfa bobo (1883 yil vafot etgan)ga atab qurilgan. To‘g‘ri to‘rtburchak tarhli (5,48×6,16 m) bino, yolg‘iz kvadrat xona (3,05×3,05 m) va unga tutash ayvondan iborat. Xona ichida ikki sag‘ana bor (xalfaning o‘zi va o‘g‘li dafn etilgan)

MOYTEPA – shahar xarobasi (7-13-asr boshi). Toshkentning janubi-g‘arbiy chekkasida, Zangiotada joylashgan. Dastlab (1934) arxeolog G.V.Grigorev tomonidan o‘rganilgan. 1948 yil Moytepadan tangalar topilgan, ulardan 2 tasi Banokatning qoraxoniylar sulolasiga mansub mahalliy hokimi tomonidan 12-asr oxiri – 13-asr boshida zarb etilgan, uchinchi tanga oltindan yasalib, 13-asr oxiri – 14-asr boshiga oid

ZANJIRLIK – Shayxontohur dahasidagi qadimgi mahalla. Quduqboshi, Mergancha, Padarkush mahallalari bilan chegaradosh. Quyi va Yuqori Zanjirlikka bo‘lingan. Qariyb 100 xonadon yashagan. Aholisi, asosan, o‘zbeklar bo‘lib, savdo-sotiq, shahar tashqarisidagi yerlarida (Avayxon, Tovkattepa, Askiya, Labzak) dehqonchilik bilan shug‘ullangan. Shayxontohur arig‘idan suv ichilgan