Sulola

Avvalgi qismni o‘qish… 1951 yili Fotima ammamni Abdug‘ani Valiyev ismli uzoq qarindoshlariga turmushga beradilar. Bu vaqtda Fotima ammam ToshMIni bitirgan va Eski Jo‘vadagi 4-poliklinikada terapiya bo‘limi boshlig‘i bo‘lib ishlar edilar. To‘yni o‘tkazish saksondan oshib qolgan otamga nisbatan Nuʼmonbek opododam boshliq o‘g‘illari zimmasiga tushdi, to‘y ham Sag‘bonda emas, opododamning Oqlondagi hovlisida o‘tdi. Abdug‘ani pochcha Ikkinchi Jahon urushi qatnashchisi, teplovoz haydovchisi edi. …

O‘tgan asrning 40 – 50-yillari boshlarida Sag‘bondagi Dolimbekning kichkina hovlisida to‘rt nafar oliy ma’lumotli doktor-shifokor yashar edi. Ular: Ziyodbek, Sultonbek amakilarim, Jo‘raxon kelinoyim (Sultonbek amakimning xotinlari) va Fotima ammam. O‘zbekning oilasi katta, bolasi ko‘p, eski shaharda aholi zich, tibbiy xizmat nochor ahvolda – sho‘rolar davrida hamma sohada ham shaharning o‘zbeklar yashaydigan qismida ahvol shunday edi. Shuning uchun uzoq-yaqin mahallalardan najot …

…Mana shunday og‘ir va mashaqqatli damlarda uylanish navbati Usmonbek (Subutoy)ka keldi. Serfarzand Dolimbek eski udumga amal qilib, ancha ilgari – 1910 yili uzoq vaqt farzand ko‘rmagan ukasi Komilbekka o‘g‘li 3 – 4 yoshli Usmonbekni farzandlikka topshiradi. Bu tadbirda otalari Muhammadaminbek farmonbardor bo‘ldi. Bu voqyeadan ikki-uch yil o‘tgach, Komilbek dastlab qiz farzand ko‘radi va Kimyoxon ismini qo‘yadilar. Akasidan xursand bo‘lgan Komilbek …

1924 yilda Dolimbek uchinchi farzandi Nasira (1902 – 1984)ni Muhammad Solih (kelajakda kolxoz raisi)ga turmushga uzatadi, lekin uzoq vaqt farzand ko‘rishmaydi va ajralishadi. Birmuncha vaqt o‘tgach, 1931 yili Dolimbek Nasirani tog‘asi Rasulboyning eng katta o‘g‘li Abdumajid (1875 – 1953)ga uzatadi. Majid akaning yoshi ancha ulug‘ edi. Shuning uchun Nasira ammam “meni otam tengiga uzatasizlarmi!?” deb yig‘laganini aytishardi. Bu oiladan 3 …

Toshmuhamedov To‘lagan Rasulovich – Zohida ammam va Toshmuhammad pochchaning eng katta o‘g‘li, Dolimbek hoji nabiralarining eng kattasi bo‘lib, sho‘rolar davrida Dolimbek farzandlari va nabiralari orasida birdan-bir katta lavozimlarda ishlagan injener, olim, davlat va jamoat arbobidir. U 1920 yili tug‘ildi. Otasi Toshmuhammad Rasulboy o‘g‘li ma’rifatli savdogarlardan bo‘lib, onasi Zohida Dolimbek qizi o‘qimishli ayollardan bo‘lgan. Dahshatli 30-yillarda sho‘ro hukumati tomonidan otasi Toshmuhammadning …

Muhammadaminbek hojining o‘g‘illari Komilbek va Karimbeklar hamda Rustambek hojining o‘g‘illari Hasanbek va Husanbeklar 1890-yillarda rus-tuzem maktabida o‘qishlari munosabati bilan bobolarining ismi Norbekdan kelib chiqqan holda “Norbekov” familiyasini olishgan edi. Chunki o‘rischa taomilga ko‘ra, rus va rus-tuzem maktablarida o‘qigan yoki gubernatorlik idoralarida ishlaganlarga, Rusiya va chet ellar bilan savdo ishlari olib boruvchilarga familiya joriy etilgan edi. 1920-yillarning ikkinchi yarmidan Norbekovlarga nisbatan …

Endi ikki-uch og‘iz so‘z bobokalonimiz Norbek Xaytabek o‘g‘lining uchinchi farzandi, Muhammadaminbek hojining ukasi Rustambek hoji va uning farzandlari Hasanbek va Husanbeklar haqida. Rustambek 1845 yilda tug‘ildi, katta savdogar bo‘lib yetishdi, ko‘proq G‘ulja, Koshg‘ar, O‘rimchi shaharlari bilan savdo aloqalari o‘rnatgan va bu shaharlarga tez-tez borib turgan. Rustambekning birinchi oilasi Norxonbibi baland bo‘yli, nihoyatda ko‘rkam ayol bo‘lgan, deyishardi, undan Hakimbek ismli farzand …

Toshkentga kelishdan qo‘rqib, G‘uljaga ketishga jazm qilgan Karimbek Norbekovning hayoti bir oz boshqacharoq kechdi. Vatanidan quvg‘in qilingan ko‘plab o‘rta osiyolik sho‘ro muhojirlari qatorida u ham Sibir surgunidan qochib, G‘uljaga panoh izlab kirib bordi. Karimbek otam 1967 yili bizning hovlimizda bo‘lganlarida G‘uljada kechgan hayotlari haqida adam va oyimlarga birmuncha gapirib bergan edilar: “Biz toshkantlik besh kishi 1936 yilning yozida hammamizga yaxshi …

Muhiddinbek Komilov – Komilbek Norbekovning birinchi o‘g‘il farzandi, 1918 yilda tug‘ilgan. 1939 yili politexnika institutiga o‘qishga kiradi va  uzoq haydalishlardan so‘ng 1947 yili tugatib, injener-energetik bo‘lib yetishadi. Muhiddin aka otasi surgun qilingandan keyin ham ancha dabdabali hayot kechirgan, otasidan qolgan katta boylikni jo‘ya va nojo‘ya ishlarga sarf qilgan. Urush jarohatlari hali tugamagan, ko‘plab xonadonlarda aza, xalq yarim och, yarim to‘q …

1917 yil 25 oktyabr (yangi hisobda 7 noyabr)da Petrogradda to‘ntarish munosabati bilan Muvaqqat hukumat ag‘darib tashlandi va butun hokimiyat Lenin boshchiligidagi bolsheviklar qo‘liga o‘tdi. “Hurriyat” gazetasining 1917 yil 7 noyabr sonida bolsheviklar tomonidan Qishki Saroyning egallanishi munosabati bilan bosh muharrir Abdurauf Fitrat “Rusiyada yana bir balo bosh ko‘tardi – bolshevik balosi!” – deb yozgan edi. Jadidchilik harakati namoyandalari, rahbarlari bunday …

Karimbek va Komilbek Norbekovlar hisob-kitob, iqtisod ilmini ancha yaxshi bilgan, isrofgarchilikdan juda ehtiyot bo‘ladigan, ortiqcha hashamatni, man-manlikni yomon ko‘radigan, nihoyatda tartibli odamlar bo‘lishgan, to‘y va ma’rakalarni ham ancha mo‘’jaz qilib o‘tkazishgan, xalqning gap-so‘zlaridan qattiq andisha qilishgan. Bu haqda Toshkent shahrining qassoblar sulolasiga mansub, ota-bobolari ham qassob bo‘lib o‘tgan, bizning qo‘shnimiz, iymon-e’tiqodli mashhur G‘ofir qassob Abdunabi qassob o‘g‘li (mening yaqin mahalladosh …

Muhammadaminbek va ayniqsa farzandlarining millat manfaatlari yo‘lida olib borgan xayrli ishlari keng xalq ommasiga ma’qul bo‘lsa-da, kimlarningdir g‘azabini oshirar, g‘ashiga tegar, millat, Vatan fidoyilarini tiyib qo‘yish, ta’qib ostiga olish uchun imkon qidirar edilar. Buning uchun katta imkoniyat ham topila qoldi. 1914 yilda Rusiyasining Birinchi jahon urushida qatnashishi natijasida butun mamlakat, ayniqsa, mustamlaka Turkiston xalqlarining ham iqtisodiy, ham siyosiy ahvoli keskin …

Qattiq ta’qib va tazyiqlarga qaramay, faoliyat doirasi ancha keng bo‘lgan “Turon” xayriya jamiyati qoshidagi “Turkiston kutubxonasi” nashriyotining rahbarlari Komilbek va Karimbek Norbekovlar muassisligida Munavvarqori Abdurashidxonov, Abdulla Avloniy, Muhammadrasul Rasuliy, Rustambek ibn Yusufbek hoji, Holid Said, Mo‘minjon Muhammadjon o‘g‘li – Toshqin, Hoji Muin, Majid Qodiriy, Shokirjon ibn Abdurahmon, Inoyatulloqori ibn Domullo Mirzajon, Abdusame’qori, Shokirqori ibn Zokirqori domla kabi o‘nlab jadid pedagoglari …

1916 yil o‘rtalarida Munavvaqori Abdurashidxonov, Abdulla Avloniy hamda aka-uka Komilbek va Karimbek Norbekovlar hamkorlikda “Muallimlar jamiyati”ni tashkil etadilar. Jamiyatning asosiy maqsadi iqtidorli yoshlarni taraqqiy etgan chet el oliy o‘quv yurtlariga yuborish, Vatanimizda kelgusida ochilajak oliy o‘quv yurti uchun zamonaviy oliy ma’lumotga ega bo‘lgan mutaxassis pedagoglar tayyorlash, jadid maktablari tashkil etish va ular uchun darsliklar, o‘quv qo‘llanmalar nashr etish edi

Mustamlaka o‘lkada kapitalistik munosabatlarning paydo bo‘lishi bilan yaramas, o‘ta qabih illatlarni ham olib keldi. Bu illatlar mahalliy xalq axloqiga kuchli salbiy ta’sir ko‘rsata boshladi: mehmonxonalarda, restoranlarda “doim fiyon” (Ishoqxon Ibrat) bo‘lib yurish hollari vujudga keldi