Salohiddin Muftizodaning ukasi Nuriddin Muftizoda ham sho‘ro mustabid tuzumining beayb qurbonlaridan biridir. 1904 yil tug‘ilgan Nuriddin 1916 yilgacha Munavvar qorining maktabida talim olgan va uning eng sevimli o‘quvchilaridan biri edi. 1918-1919 yillarda taraqqiyparvar ziyoli Said Ahroriyning “Vatan” maktabida tahsil olgan. Shundan so‘ng komsomol tashkilotiga kirib, Toshkent shahar Shayxontohur daha komsomolida kotib va bir vaqtda Eski shahar mahalla kommissiyasi markaziy byurosida …
batafsil »Jadidchilik
Milliy taraqqiyparvarlarning chor oxrankasi tomonidan taʼqib etilishi
XIX asr oxiri — XX asr boshlarida, ayniqsa, 1905 yil rus inqilobidan keyin Turkistonda chor mustamlakachilik siyosatining kuchaya borishi bilan mahalliy xalq o‘rtasida mustamlakachilik zulmiga qarshi norozilik kayfiyati kuchaya boshladi. Mahalliy xalqning peshqadam ziyolilari jaholat va qoloqlikka qarshi, erk va hurriyat uchun kurashish maqsadida maʼrifatparvarlik va taraqqiyparvarlik g‘oyalarini olg‘a surdilar. Ularning saʼy-harakati bilan milliy matbuot, zamonaviy adabiyot va teatr sanʼati …
batafsil »Muftizodalar qismati (1-qism). Salohiddin Muftizoda
1886 yil Toshkent shahrida tavallud topgan Salohiddin Muftizodaning otasi mufti Abdumo‘min (1918 yilda vafot etgan) madrasa mudarrisi, bilimdon va halol inson sifatida nom qozongan edi. Shuning uchun u qozixona muftisi bo‘lishi bilan bir qatorda Tarnov boshi mahallasida yer o‘lchovchilik vazifasini ham bajargan. Eski maktab va madrasada tahsil olgan o‘g‘li Salohiddin ham zamonasi talabi bilan rus-tuzem maktabida rus tilini mukammal o‘rganadi. …
batafsil »2-qism. Turkiston Muxtoriyati va uning qonga botirilishi tarixidan
Muxtoriyat olish uchun ishni nimadan boshlamoq kerak? Mulohazali kishilar “Oldin Peterburgning bu ishga munosabatini aniqlab, so‘ngra harakat boshlamoq kerak”, deb yo‘l ko‘rsatdilar. Bir qancha maskovchi boylar, “zakunchilar” va jadidlar Peterburgga bordilar, Ularning Muvaqqat Hukumatdagi tanishlari bu masalani yaqin o‘rtada o‘tkazilishi mo‘ljallangan, Rossiyaning kelajagi va taqdirini hal etishga vakolati bo‘lgan Taʼsis Majlisi kun tartibiga qo‘yishni maslahat berdilar. Agar Taʼsis Majlisi chaqirilsa, …
batafsil »Turkiston Muxtoriyati va uning qonga botirilishi tarixidan (1-qism)
1917 yil yoz oylarida Davlat dumasiga bo‘ladigan saylov oldidan nomzodlar ko‘rsatish uchun saylovchilar ro‘yxatlari tuzildi. Bolsheviklarga hayrihox saylovchilar to‘rtinchi ro‘yxatga, mustaqillik tarafdorlari esa sakkizinchi ro‘yxatga qayd etildilar. Ro‘yxatlar tuzilgach, saylovoldi yig‘ilishlari bo‘lib o‘tdi. Xo‘qand Jomeʼ masjidi hovlisida bo‘lib o‘tgan yig‘ilishlarning birida mazkur ikki ro‘yxat tarafdorlari o‘rtalarida boshlangan munozara janjalga aylanib, qon to‘kilishi bilan yakunlandi. Shu kundan eʼtiboran bolsheviklar tarafdorlari “to‘rtinchilar”, …
batafsil »Некоторые мысли о турецких исследованиях по истории Туркестана, Туркестанской Автономии и джадидизма
Интерес османской интеллигенции к восточным тюркам, появившийся в последний период Османского государства, трансформировался в систематические исследования в Республике Турция, образованной в 1923 году. Основатель республики Мустафа Кемаль Ататюрк и его сподвижники придавали особое значение общетюркской истории. Не останавливаясь на этом, в учебники истории была включена тюркская история до переселения турков в Анатолию. В то время как создание Туркестанской автономии окончилось …
batafsil »Просветительская деятельность джадидов Ташкента
Конец XIX – начало ХХ в. был этапом коренных изменений в шестимиллионном обществе Средней Азии, характеризовавшимся зарождением и становлением буржуазных отношений, культурным и духовно-нравственным подъёмом в обществе. Это время созревания и выхода на историческую арену таких прогрессивных общественнополитических движений, как джадидизм. Джадидизм олицетворял собой движение мусульманской интеллигенции, был ярким продуктом среднеазиатского общества того периода. Движение национальных прогрессистов заложило основу идеологии …
batafsil »Jadidlar. Abdulmajid Qodiriy (Qodirov)
Majid Qodiriy (Qodirov) (Abdul-Majid Qodiriy), haqiqiy ismi Abdul-Majidxon Qori Abdul Qodirxon Qori o‘g‘li (2 oktyabr 1886 Qori yog‘di mahallasi, Toshkent – 5 oktyabr, 1938, Yunusobod, Toshkent) – olim, o‘zbek adibi, o‘zbek tilidagi birinchi adabiyot, tarix va matematika darsliklari muallifi, jamoat arbobi va publitsist, Turkistonda jadidchilik harakati asoschilaridan biri. Biografik ma’lumot Majid Qodiriy (Qodirov) Toshkent shahrining Shayxontohur dahasidagi Qori yog‘di mahallasida, …
batafsil »Маджид Кадыри (Абдулмажид Қодирий)
Маджид Кадыри (Кадыров) (Абдул-Мажид Қодирий), настоящее имя Абдул-Мажидхон Кори Абдул-Қодирхон Қори угли (Қодиров) (2 октября 1886, Махалля Қори Ёгди, Ташкент — 5 октября 1938, Ташкент) — ученый, узбекский литературовед, автор первых учебников на узбекском языке по литературе, истории и математике, общественный деятель и публицист, один из основоположников джадидизма в Туркестане. Биография Маджид Кадыри (Кадыров) родился в 4 день месяца Мухаррам …
batafsil »«Sadoi Turkiston» («Turkiston ovozi») gazetasi
«SADOI TURKISTON» («Turkiston ovozi») – jadidlarning ijtimoiy-siyosiy, adabiy-badiiy gazetasi. 1914 yil 4 apreldan 1915 yil 10 aprelga qadar Toshkentda o‘zbek tilida nashr qilingan. Gazeta Ubaydullaxo‘ja Asadullaxo‘jayev (Xo‘jayev) tomonidan tashkil etilgan va uning muharrirligida faoliyat ko‘rsatgan. Gazeta haftada 1 marta 4 sahifada bosilgan
batafsil »Toshentdagi jadidchilik
TOSHKENTDAGI JADIDCHILIK – 19-asr oxiri va 20-asr boshlarida Turkiston mintaqasi va unga tutash hududlar hayotida muhim ahamiyat kasb etgan ijtimoiy-siyosiy ma’rifiy harakatning tarkibiy qismi. Bu harakat dastlab 19-asrning 80-yillarida Qrimda Ismoilbek Gasprinskiy rahbarligida vujudga kelgan
batafsil »Mulla Abbos Faransaviy Toshkandiy – jadid ziyolisi timsoli
Turk-musulmon dunyosining yo‘lboshchisi Ismoil Gasprinskiyning adabiy asarlari jamoatga hali u qadar yaxshi tanish emas. Ismoil Gasprinskiy g‘oya va fikr odami bo‘libgina qolmay, ayni zamonda roman va hikoyachi, adabiyotning nazariy muammolari va tanqidchilik sohasida ham samarali faoliyat olib borgan adabiyotchi hamdir. Gasprinskiy “Tarjimon” gazetasidagi faoliyati davomida bir qancha taxalluslardan foydalandi
batafsil »