Судьба Туркистанской Автономии и Туркестанское национальное движение В условиях резкого падения авторитета временного правительства и фактического безвластия 25 октября (7 ноября) 1917 г. в Петрограде был совершен вооруженный переворот, приведший к власти коалицию наиболее радикальных частей социал-демократической и социал-революционной партии, большевиков и левых эсеров. Функции правительства передавались Совету Народных Комиссаров во главе с В.И. Ульяновым (Лениным). Декреты, принятые на II …
Батафсил »Абу Бакр Муҳаммад ибн Али ибн Ҳомид Имом Шоший
Абу Бакр Муҳаммад ибн Али ибн Ҳомид Шоший (397/ 1007-485/1092) – имом, аллома, фақиҳ1 бўлиб, Шошда туғилган. Ўз юртида фиқҳ илмини Абу Бакр Санжийдан ўрганган. Ундан кўп кишилар фиқҳ илмидан сабоқ олишган. Тарихчи Абу Саъд Самъонийнинг айтишича, «Имом Абу Бакр Муҳаммад ибн Али ибн Ҳомид Фақиҳ Марвда бўлиб, менинг бобом Имом Абулмузаффар Самъонийнинг асҳобларидан эди. У тақводор, зоҳид, пок қалбли …
Батафсил »Алаш и Туркестан: точки прикосновения
Одним из обьектов узловых исследований, с пересмотром устоявщих по сей день выводов содержания истории, является – история Туркестана. Родственные народы, издревле живущие в тесной социально – экономической взаимосвязи более полувека находясь в составе политико— административной системы Российской колониальной власти под названием Туркестанское генерал—губернаторство, приобрели сложнейший характер с антагоническим содержанием. Цели и задачи современных научно—исследовательских направлений требуют выявления связи причин и …
Батафсил »Некоторые мысли о турецких исследованиях по истории Туркестана, Туркестанской Автономии и джадидизма
Интерес османской интеллигенции к восточным тюркам, появившийся в последний период Османского государства, трансформировался в систематические исследования в Республике Турция, образованной в 1923 году. Основатель республики Мустафа Кемаль Ататюрк и его сподвижники придавали особое значение общетюркской истории. Не останавливаясь на этом, в учебники истории была включена тюркская история до переселения турков в Анатолию. В то время как создание Туркестанской автономии окончилось …
Батафсил »Азербайджано-узбекские связи в 1917-1920 годах
Национально-освободительная борьба против царизма в Азербайджане и Туркестане в начале XX века приобрела большой размах, при этом постепенно оформляясь в два направления: национально-демократическое и революционное. Сторонники первого направления видели выход в эволюционном пути развития, предлагая добиться культурной, а затем национальной автономии в рамках России как будущего федеративного государства, и, проведя конституциионные изменения, наконец, добиться независимости. Сторонники революционного пути развития предлагали …
Батафсил »Туркистон Мухторияти миллий қўшини тарихи
Ўзбек давлатчилиги тарихида кўплаб давлатлар ва сулолалар ўтган. Тарихан қисқа муддат мавжуд бўлган Туркистон Мухторияти ҳам ўзбек давлатчилиги тарихида ўз ўрнига эга. Мухторият қисқа муддат мавжуд бўлган бўлса-да бугунги кунда ўз тадқиқотчиларига, изланувчиларига эга. 1917 йил 26-28 ноябрь кунлари Қўқон шаҳрида бутун Туркистон ўлка мусулмонларининг фавқулодда IV қурултойи бўлиб, унда Туркистон Мухторияти ҳукумати тузилди. Мазкур қурултойда кўрилган бир қатор муҳим …
Батафсил »Мир у – Мир
Муҳтарам ўқувчилар, ушбу сарлавҳа сизга қизиқ, балки, ғалати туюлаётгандир, ўттиз – қирқ йиллар олдинги шиорбозликни эслатаётгандир. Ҳа, топдингиз, шундай шиор яқин ўтмишда деярли ҳар бир катта майдонда ёзиғлиқ турадиган, байрам намойишчилари ҳам уни кўтариб юрадиган русча “Миру мир” (дунёга тинчлик) деган шиор эди. Лекин шундай сарлавҳа қўйилган бизнинг мақоламиз мутлақо бошқа мазмунда бўлиб, мир у – мир (мир ва яна …
Батафсил »Ғулом Зафарий Туркистон Мухторияти илҳомчиси
Ўтган аср бошларида ижод қилган Туркистон тараққийпарварларининг йирик вакили Ғулом Музаффар ўғли Зафарий (1889-1937) нафақат ўзбек мусиқаси билимдони, миллий театр санъати дарғаларидан, балки, етук драматург, шоир ва журналист ҳам бўлган. Унинг болалиги кўҳна Тошкентнинг Эски шаҳар қисмида, Катта боғ маҳаллада ўтди. Оддий мисгар оиласида дунёга келган Ғулом Зафарий ўз иқтидори ва ўткир салоҳияти билан жуда ёшлик онларидан Тошкент зиёлилари орасида …
Батафсил »Туркистон Мухторияти замондошлар қарашларида
Миллий давлатчилик қурилиши масаласига ёндошиш, Туркистоннинг тўла мухторият олиш ғоясини илгари суриш миллий газета саҳифаларида 1917 йил апрель ойидан бошлаб кўзга ташланади1. 1917 йил апрелида бўлиб ўтган Туркистон мусулмонлари I қурултойининг туб мақсади ҳам мамлакатни қандай идора қилиш ҳамда миллий ҳукумат тузишга ҳозирлик кўриш эди. Газеталарнинг апрел, май ойи сонларида берилган мақолаларда 1917 йилнинг 1 май куни Москвада чақирилган I …
Батафсил »Ўрта Осиёда аёллар вақфлари
Вақф хайриялари мусулмон жамиятининг ҳам маданий-маънавий ҳам иқтисодий тарақққиётининг муҳим омилларидан бири бўлгани маълум. Дарҳақиқат ўрта асрлардаги бунёдкорлик, савдо ва ҳунармандчилик, таълим, ижтимоий ҳимоя соҳалари бевосита умумхалқ фойдасига берилган вақф хайрияларининг (хайрий вақфлар) мавжудлиги боғлиқ бўлган. Вақф таъсисчиларининг кўпчилигини эркаклар ташкил қилган. Бироқ, бу ишда аёллар ҳам фаол иштирок этган. Айниқса, зодагон аёллар ўзлари таъсис қилган йирик вақф хайриялари билан …
Батафсил »Туркистон Мухторияти ва унинг қисмати Туркистон миллий матбуоти саҳифаларида
1917 йил февраль ойидан бошлаб Россиянинг миллий ўлкалари, шу жумладан Туркистонда ҳам “мухторият” ғояси илгари сурила бошлади. Ўша давр миллий матбуотида Туркистон мухториятининг фаолияти ва унинг қисматига доир жуда кўп маълумотларни учратиш мумкин. Ушбу мақолада мухторият хукуматининг фаолияти ва унинг қисматига оид баъзи бир манбаларга тўхталиб, уларни таҳлил этиб ўтамиз. Татар зиёлиларидан Нуширвон Ёвушев: “Мухториятни қўлга киритгандан кейин уни бошқариш …
Батафсил »Ғози Юнус ва Туркистон Мухторияти
“Қатағон қурбонлари хотираси” музейи илмий жамоаси томонидан яқиндагина нашр юзини кўрган “Тарихнинг номаълум саҳифалари” даврий тўпламининг 6 – китобида жадидшунос олим Сирожиддин Аҳмаднинг “Ватан ва халқ манфаатини кўзлаган адиб” номли мақоласида таниқли журналист, ношир, драматург Ғози Юнус (1887-1942) ҳаёти ва унинг публицистик мероси ҳақида атрофлича маълумот берилган эди. Айниқса, унинг таржимаи ҳоли билан боғлиқ янги, шу вақтгача бирор жойда эълон …
Батафсил »Туркистон халқлари томонидан Мухторият ҳукуматининг қўллаб- қувватланиши
Туб ерли халқлар давлатчилиги тарихида 1917 йил 28 ноябрдан бошлаб “Туркистон Мухторияти” деб аталган1 ҳукуматнинг ташкил топиши муҳим воқеа бўлди. 1917 йил 26-28 ноябрда Қўқон шаҳрида Бутунтуркистон ўлка мусулмонларининг фавқулодда IV қурултойи тугагач, 1 декабрда Туркистон Мухториятининг Муваққат ҳукумати аъзолари (8 киши) имзолаган махсус Мурожатнома эълон қилинди. Ушбу мурожатномада Туркистондаги барча аҳоли: ирқи, миллати, дини, жинси, ёши ва сиёсий эътиқодларидан …
Батафсил »Туркистон Мухториятида Фарғона жадидларининг иштироки
1917 йилда Туркистоннинг ижтимоий-сиёсий ҳаётидаги энг муҳим масалалардан бири, бу Туркистонда янги бошқарув усулидаги давлатчиликни ташкил этиш эди. Тез орада турли шаҳарларда “Шўрои Исломия”нинг шўъбалари ташкил топди. 1917 йил 25 майда Қўқонда Фарғона вилояти мусулмонлари съезди бўлиб ўтди. Вилоят “Шўрои Исломия” ташкилоти ушбу съезднинг ташкилотчиларидан бўлди. Съездда 42 мусулмон ташкилотидан 98 делегат иштирок этди1. Жадидлар оммани “Шўрои Исломия” атрофида жипслашишга …
Батафсил »Туркестан и Ахмед Заки Валиди в 1917 году – время надежд
Февральская революция 1917 года была началом нового этапа в истории России, Туркестана. Но это еще было и временем когда, по словам будущего лидера «Туркестанской автономии» Мустафы Чокаева: «… в начале революции среди мусульманских (тюркских) национальных групп не было открыто сепаратистских течений. … Ненависть к старому режиму смягчалась у нас слепым доверием к русской революционной демократии… Были, разумеется, отдельные лица, но …
Батафсил »