Долимовлар шажараси

Аввалги қисмни ўқиш… 1951 йили Фотима аммамни Абдуғани Валиев исмли узоқ қариндошларига турмушга берадилар. Бу вақтда Фотима аммам ТошМИни битирган ва Эски Жўвадаги 4-поликлиникада терапия бўлими бошлиғи бўлиб ишлар эдилар. Тўйни ўтказиш саксондан ошиб қолган отамга нисбатан Нуъмонбек опододам бошлиқ ўғиллари зиммасига тушди, тўй ҳам Сағбонда эмас, опододамнинг Оқлондаги ҳовлисида ўтди. Абдуғани почча Иккинчи Жаҳон уруши қатнашчиси, тепловоз ҳайдовчиси эди. …

Ўтган асрнинг 40-50-йиллари бошларида Сағбондаги Долимбекнинг кичкина ҳовлисида тўрт нафар олий маълумотли доктор-шифокор яшар эди. Улар: Зиёдбек, Султонбек амакиларим, Жўрахон келинойим (Султонбек амакимнинг хотинлари) ва Фотима аммам. Ўзбекнинг оиласи катта, боласи кўп, эски шаҳарда аҳоли зич, тиббий хизмат ночор аҳволда – шўролар даврида ҳамма соҳада ҳам шаҳарнинг ўзбеклар яшайдиган қисмида аҳвол шундай эди. Шунинг учун узоқ-яқин маҳаллалардан нажот сўраб келувчилар …

…Мана шундай оғир ва машаққатли дамларда уйланиш навбати Усмонбек (Субутой)ка келди. Серфарзанд Долимбек эски удумга амал қилиб, анча илгари – 1910 йили узоқ вақт фарзанд кўрмаган укаси Комилбекка ўғли 3 – 4 ёшли Усмонбекни фарзандликка топширади. Бу тадбирда оталари Муҳаммадаминбек фармонбардор бўлди. Бу воқеадан икки-уч йил ўтгач, Комилбек дастлаб қиз фарзанд кўради ва Кимёхон исмини қўядилар. Акасидан хурсанд бўлган Комилбек …

1924 йилда Долимбек учинчи фарзанди Насира (1902 – 1984)ни Муҳаммад Солиҳ (келажакда колхоз раиси)га турмушга узатади, лекин узоқ вақт фарзанд кўришмайди ва ажралишади. Бирмунча вақт ўтгач, 1931 йили Долимбек Насирани тоғаси Расулбойнинг энг катта ўғли Абдумажид (1875 – 1953)га узатади. Мажид аканинг ёши анча улуғ эди. Шунинг учун Насира аммам “мени отам тенгига узатасизларми!?” деб йиғлаганини айтишарди. Бу оиладан 3 …

Тошмуҳамедов Тўлаган Расулович – Зоҳида аммам ва Тошмуҳаммад поччанинг энг катта ўғли, Долимбек ҳожи набираларининг энг каттаси бўлиб, шўролар даврида Долимбек фарзандлари ва набиралари орасида бирдан-бир катта лавозимларда ишлаган инженер, олим, давлат ва жамоат арбобидир. У 1920 йили туғилди. Отаси Тошмуҳаммад Расулбой ўғли маърифатли савдогарлардан бўлиб, онаси Зоҳида Долимбек қизи ўқимишли аёллардан бўлган. Даҳшатли 30-йилларда шўро ҳукумати томонидан отаси Тошмуҳаммаднинг …

Муҳаммадаминбек ҳожининг ўғиллари Комилбек ва Каримбеклар ҳамда Рустамбек ҳожининг ўғиллари Ҳасанбек ва Ҳусанбеклар 1890-йилларда рус-тузем мактабида ўқишлари муносабати билан боболарининг исми Норбекдан келиб чиққан ҳолда “Норбеков” фамилиясини олишган эди. Чунки ўрисча таомилга кўра, рус ва рус-тузем мактабларида ўқиган ёки губернаторлик идораларида ишлаганларга, Русия ва чет эллар билан савдо ишлари олиб борувчиларга фамилия жорий этилган эди. 1920-йилларнинг иккинчи ярмидан Норбековларга нисбатан …

Энди икки-уч оғиз сўз бобокалонимиз Норбек Хайтабек ўғлининг учинчи фарзанди, Муҳаммадаминбек ҳожининг укаси Рустамбек ҳожи ва унинг фарзандлари Ҳасанбек ва Ҳусанбеклар ҳақида. Рустамбек 1845 йилда туғилди, катта савдогар бўлиб етишди, кўпроқ Ғулжа, Кошғар, Ўримчи шаҳарлари билан савдо алоқалари ўрнатган ва бу шаҳарларга тез-тез бориб турган. Рустамбекнинг биринчи оиласи Норхонбиби баланд бўйли, ниҳоятда кўркам аёл бўлган, дейишарди, ундан Ҳакимбек исмли фарзанд …

Тошкентга келишдан қўрқиб, Ғулжага кетишга жазм қилган Каримбек Норбековнинг ҳаёти бир оз бошқачароқ кечди. Ватанидан қувғин қилинган кўплаб ўрта осиёлик шўро муҳожирлари қаторида у ҳам Сибир сургунидан қочиб, Ғулжага паноҳ излаб кириб борди. Каримбек отам 1967 йили бизнинг ҳовлимизда бўлганларида Ғулжада кечган ҳаётлари ҳақида адам ва ойимларга бирмунча гапириб берган эдилар: “Биз тошкантлик беш киши 1936 йилнинг ёзида ҳаммамизга яхши …

Муҳиддинбек Комилов – Комилбек Норбековнинг биринчи ўғил фарзанди, 1918 йилда туғилган. 1939 йили политехника институтига ўқишга киради ва  узоқ ҳайдалишлардан сўнг 1947 йили тугатиб, инженер-энергетик бўлиб етишади. Муҳиддин ака отаси сургун қилингандан кейин ҳам анча дабдабали ҳаёт кечирган, отасидан қолган катта бойликни жўя ва ножўя ишларга сарф қилган. Уруш жароҳатлари ҳали тугамаган, кўплаб хонадонларда аза, халқ ярим оч, ярим тўқ …

1917 йил 25 октябр (янги ҳисобда 7 ноябр)да Петроградда тўнтариш муносабати билан Муваққат ҳукумат ағдариб ташланди ва бутун ҳокимият Ленин бошчилигидаги болшевиклар қўлига ўтди. “Ҳуррият” газетасининг 1917 йил 7 ноябр сонида болшевиклар томонидан Қишки Саройнинг эгалланиши муносабати билан бош муҳаррир Абдурауф Фитрат “Русияда яна бир бало бош кўтарди – болшевик балоси!” – деб ёзган эди. Жадидчилик ҳаракати намояндалари, раҳбарлари бундай …

Каримбек ва Комилбек Норбековлар ҳисоб-китоб, иқтисод илмини анча яхши билган, исрофгарчиликдан жуда эҳтиёт бўладиган, ортиқча ҳашаматни, ман-манликни ёмон кўрадиган, ниҳоятда тартибли одамлар бўлишган, тўй ва маъракаларни ҳам анча мўъжаз қилиб ўтказишган, халқнинг гап-сўзларидан қаттиқ андиша қилишган. Бу ҳақда Тошкент шаҳрининг қассоблар сулоласига мансуб, ота-боболари ҳам қассоб бўлиб ўтган, бизнинг қўшнимиз, иймон-эътиқодли машҳур Ғофир қассоб Абдунаби қассоб ўғли (менинг яқин маҳалладош …

Муҳаммадаминбек ва айниқса фарзандларининг миллат манфаатлари йўлида олиб борган хайрли ишлари кенг халқ оммасига маъқул бўлса-да, кимларнингдир ғазабини оширар, ғашига тегар, миллат, Ватан фидойиларини тийиб қўйиш, таъқиб остига олиш учун имкон қидирар эдилар. Бунинг учун катта имконият ҳам топила қолди. 1914 йилда Русиясининг Биринчи жаҳон урушида қатнашиши натижасида бутун мамлакат, айниқса, мустамлака Туркистон халқларининг ҳам иқтисодий, ҳам сиёсий аҳволи кескин …

Қаттиқ таъқиб ва тазйиқларга қарамай, фаолият доираси анча кенг бўлган “Турон” хайрия жамияти қошидаги “Туркистон кутубхонаси” нашриётининг раҳбарлари Комилбек ва Каримбек Норбековлар муассислигида Мунавварқори Абдурашидхонов, Абдулла Авлоний, Муҳаммадрасул Расулий, Рустамбек ибн Юсуфбек ҳожи, Ҳолид Саид, Мўминжон Муҳаммаджон ўғли – Тошқин, Ҳожи Муин, Мажид Қодирий, Шокиржон ибн Абдураҳмон, Иноятуллоқори ибн Домулло Мирзажон, Абдусамеъқори, Шокирқори ибн Зокирқори домла каби ўнлаб жадид педагоглари …

1916 йил ўрталарида Мунаввақори Абдурашидхонов, Абдулла Авлоний ҳамда ака-ука Комилбек ва Каримбек Норбековлар ҳамкорликда “Муаллимлар жамияти”ни ташкил этадилар. Жамиятнинг асосий мақсади иқтидорли ёшларни тараққий этган чет эл олий ўқув юртларига юбориш, Ватанимизда келгусида очилажак олий ўқув юрти учун замонавий олий маълумотга эга бўлган мутахассис педагоглар тайёрлаш, жадид мактаблари ташкил этиш ва улар учун дарсликлар, ўқув қўлланмалар нашр этиш эди

Мустамлака ўлкада капиталистик муносабатларнинг пайдо бўлиши билан ярамас, ўта қабиҳ иллатларни ҳам олиб келди. Бу иллатлар маҳаллий халқ ахлоқига кучли салбий таъсир кўрсата бошлади: меҳмонхоналарда, ресторанларда “доим фиён” (Исҳоқхон Ибрат) бўлиб юриш ҳоллари вужудга келди