فرقت

فرقت (تخلصی؛ اصل اسم-شریفی زاکیرجان خالموهه‌ممه‌د اۉغلی) (1909-1859) – معرفتپرور شاعر، متفکر، پوبلیسیست. قۉقانده‌گی مدرسه‌ده تحصیل کۉرگن (76–1873)، 1889 ییل جونده تاشکېنتگه کېلگن و 1891 ییلگچه شو یېرده یشهگن. شاعر تاشکېنتده دستلب «کۉکه‌لداش» مدرسه‌سیده استقامت قیلگن. زمانه‌سی نینگ ترقي‌پرور کیشیلریدن ستّارخان ابدوغه‌ففاراو، جۉره‌بېک قلندر اۉغلی، موهیددین حکیمخۉجه اۉغلی، سعیدره‌سول سعیدزیز اۉغلی بیلن تنیشگن. 1892 ییلگی تاشکېنت قۉزغآلانی تشکیلاتچیلری اهمه‌د­خۉجه‌ ابدوره‌شیدخۉجه اۉغلی، شریفخۉجه پاشّه‌خۉجه اۉغلی، انعامخۉجه اومرخۉجه اۉغلی بیلن یخشی مناسبتده بۉلگن. شاعر کمي بیلن همکارلیک قیلگن. «تورکستان ولایتی نینگ گازېتی» هیئتیگه ایشگه کیرگن (1890) و گزېته‌نی تیارلش و نشر اېتیشده بې‌واسطه‌ قتنه‌شگن. 1891 ییلدن هندیستان، عرب مملکتلری، تورکيه، گرېتسيه، بالگريه بۉیلب سیاحت قیلگن. او تاشکېنتده‌گی دۉستلریگه وطننی قۉمسه‌ش تویغولری بیلن سوغعاریلگن شعري مکتوبلرینی یوباریب تورگن. او ممتاز شعریت عنعنه‌لری روحیده کۉپلب عشقي غزللر، موخه‌ممسلر یره‌تگن. فرقت شعرلریده آنه‌-یورت طبیعتی و بهار گۉزللیگی، جۉشقین سېوگی-محبت و چین انساني فضیلتلر، حیات شادلیکلریدن قووانیش و تورموش تشویشلریدن شکایت قیلیش، عموماً، آدم و عالم، کیشیلر نینگ معنوي دنیاسی، مِهری و قهری یقّال تصویرلنگن («بهار ایامیده گُلگه‌شت اېترگه بیر چمن بۉلسه»، «فصلی نوبهار اۉلدی کېچیبان زمستانلر» و باشقه‌لر). «اېتتی فلک»، «ایستر کۉنگیل»، «دۉست»، «کاکولونگ» ردیفلی موخه‌ممسلری، نواي غزللریگه تخمیسلری دور شعریتی نینگ هم غایوي، هم بدیعي جهتدن یېتوک نمونه‌لری حسابلنه‌دی. اۉزبېک ادبیاتیده زمانه‌وي معناده‌گی پوبلیتسیس­تیکه‌گه، پمفلېت و فليتون ژانرلریگه اساس سال­گن. هجویه شعرلریده (مثلاً، «خاتون) آغیر مادّي-معنوي حیاتنی تصویرلشده مقیمي و زه‌و­قیی بیلن هماهنگ بۉلدی. فرقت نینگ معرفتپرورلیک غایه‌لری اۉزبېک ادبیاتی رواجیده سلماقلی رۉل اۉینه‌دی. او 90-ییللرده‌گی ایجادی و فعالیتی بیلن 19-عصرده‌گی ینگی اۉزبېک معرفتچیلیک ادبیاتیگه اساس سالدی. تاشکېنتده‌گی مرکزي کۉچه‌لردن بیریگه، میراباد تومنیده‌گی مدنیت و استراحت باغیگه، محله‌گه فرقت نامی بېریلگن.

«تاشکېنت» اېنسیکلاپېديه‌سی. 2009 ییل